Łoś występuje na całej półkuli północnej, w Azji, Europie i Ameryce Północnej. W Polsce we wschodniej części – od Mazur, aż po tereny podgórskie.
Zamieszkuje najczęściej tereny typowo leśne, podmokłe lub wilgotne lasy, olsy, bory bagienne, brzeźniaki. Miejscami szczególnie preferowanymi są bagna, w okolicy których znajdują się duże kompleksy leśne, jednakże potrafi dostosować się do lokalnych warunków, nawet lasów suchych. Znany jest z tego, że pojedyncze osobniki lubią odbywać długie wędrówki, stąd można go spotkać również tam, gdzie nie ma swojej stałej ostoi.
Łoś jest największym przedstawicielem rodziny jeleniowatych charakteryzujący się silną i krępą budową ciała. Byk może ważyć nawet 450 kg (w szczytowym okresie rozwoju, 8 – 10 lat), łosza do 350 kg – osobniki w drugim i trzecim roku życia ważą mniej około 200 kg. Wysokość byka w kłębie nawet do 200 cm.
Głowa jest stosunkowo duża, wydłużona i wąska z owalnymi i ruchliwymi łyżkami umieszczona na krótkiej szyi. Broda – narośl skórna zwisająca na podgardlu występuje u osobników obu płci jednak lepiej rozwinięta jest u byków.
Przód ciała – masywne barki, duża klatka piersiowa, wyraźnie zaznaczony kłąb oraz długie silne, ale stosunkowo cienkie badyle zakończone szerokimi racicami, pomiędzy którymi znajdują się fałdy skórne ułatwiające poruszanie się w terenie bagnistym, po lodzie i miękkim podłożu. Przydatna jest także podczas pływania. Pomiędzy racicami usytuowane są gruczoły wydzielające substancje zapachowe, dzięki którym byki i klępy odnajdują się w okresie rui (bukowiska) – łosie pozostawiają po sobie charakterystyczny dla danego osobnika zapach.
Uszy (łyżki) stosunkowo duże i ruchliwe. Oczy (świece) – dość małe, brązowe, z poziomo ułożonymi źrenicami. Kwiat (ogon) długości ok. 7-9 cm jest prawie niezauważalny.
Fot: tapeciarnia.pl
Suknia latem przybiera barwę brunatną z wyraźnie jaśniejszymi badylami, szarobiałymi po wewnętrznej stronie i jasnym podbrzuszem. Łoś w odróżnieniu od pozostałych jeleniowatych zmienia swą suknię – linieje – tylko raz w roku w okresie wiosennym. Zimą może przybrać kolor szarobrunatny. Na grzbiecie występuje dłuższe owłosienie tworzące widoczny garb. Może przybrać ciemniejszy kolor tworząc wyraźną pręgę. Nie ma większych różnic w ubarwieniu klęp i byków.
Biorąc pod uwagę budowę ciała łoś jest doskonale przystosowany do obgryzania roślin na dość dużych wysokościach – do 2 metrów. Niemal całą dietę stanowi żer pędowy. Do najbardziej preferowanych przez łosia roślin należą: sosna, jałowiec, jodła, modrzew i świerk, które to dostarczają mu wysokokalorycznego pokarmu. Lubi także rośliny wodne, jesienne liście oraz korę młodych drzew i krzewów. Preferuje miękkie gatunki drzew – wierzbę i topolę, ale w okresie zimowym korzystają z każdego dostępnego żeru.
Zapotrzebowanie to wzrasta w okresie rozwoju poroża, wówczas to łosie zjadają około 50 kg żeru dziennie. Łoś najbardziej aktywny jest rano i wieczorem, ale żeruje głównie w nocy.
Łoś w przeciwieństwie do pozostałych jeleniowatych żyje monogamicznie – nigdy nie gromadzi haremu jak np. byk jelenia szlachetnego. Samiec pozostaje przez pewien czas z jedną klępą, a następnie w tym samym sezonie może pozostawać z drugą lub nawet trzecią. Stare byki najczęściej trzymają się z dala od chmar (małe stada od 3 do 5 osobników). Byk bierze udział w bukowisku po raz pierwszy w 3 roku życia. Klępa natomiast osiąga dojrzałość płciową w drugim roku życia.
Okres bukowiska przypada na przełom września i października. Byki zabiegają o względy łoszy tarzając się na ziemi zroszonej własnym moczem, w którym znajdują się feromony przywabiające i pobudzające łosze, poczym przyjmują pozę zwaną flemen i wciągają nozdrzami (pyzą) woń rujnej klępy.
Fot: DinoAnimals.pl
Najczęściej jeden byk towarzyszy przez cały czas jednej łoszy i kryje ją kilkukrotnie. Jeżeli dojdzie do spotkania dwóch byków kończy się to zawziętą walką. W okresie bukowiska byki przez około dwa tygodnie nie śpią i nie żerują. Klępa jest rujna przez około tydzień. Ciąża trwa ok. 7-8 miesięcy (240 dni). Młode przychodzą na świat na przełomie maja i czerwca. Zazwyczaj rodzi się jeden lub dwa łoszaki, które karmione są przez łoszę do jesieni. Młode karmione są do czwartego miesiąca, chociaż już po 2 tygodniach mogą pobierać pokarm roślinny. Łoszaki pozostają przy klępach przez rok do czasu następnego wycielenia.
Do najlepiej rozwiniętych zmysłów łosia należą: węch i słuch, nieco gorszy jest wzrok. Łoszaki od urodzenia wydają wysoko tonowy głos do porozumiewania się z łoszą. Później łosie porozumiewają się raczej za pomocą gestów.
Łoś jest doskonale przystosowany do środowiska, w którym bytuje. Długie i mocne badyle pozwalają na poruszanie się w terenie bagnistym, do brodzenia w wodzie czy głębokim śniegu. Co ciekawe łosie są doskonałymi pływakami i nurkami. W poszukiwaniu swoich przysmaków – roślinności wodnej – potrafią nurkować na głębokość nawet 5 metrów. Łoś potrafi też dość szybko biegać, nawet z prędkością do 30 km/h.
Naturalnymi ich wrogami są niedźwiedzie i wilki. Zwierzęta te mogą żyć do 25 lat.
Byki nakładają corocznie rogi (rosochy), które początkowo przyjmują formę guzów lub szpiców wyrastających z możdżeni (pni). W kolejnym roku łoś może być widłakiem lub szóstakiem, a od trzeciego roku rosochy przeważnie przybierają formę łopat, a których wyrastają palczaste wyrostki (pasynki) – takie byki nazywa się łopataczami.
Fot: Shutterstock
Rosochy występują jedynie u byków. Poroże zrzucają co roku od jesieni do końca lutego, a nowe nakładają od marca do lipca – kiedy to następuje wycieranie, czyli pozbywanie się scypułu (naskórka pokrywającego poroże). Im byk jest starszy, tym proces zrzucania poroża następuje szybciej. Z roku na rok rosochy byka są większe i masywniejsze, aż do około 10-go roku życia, kiedy po kulminacji rozwoju danego osobnika następuje uwstecznianie się i każde kolejne poroże jest mniej okazałe.
Jednak duży wzrost populacji może przyczynić się do przywrócenia polowań. Obecnie jest ich około 18,5 tys.
Kiedyś polowano: na byki – od 1 września do 31 grudnia, na klępy i łoszaki – od 1 października do 31 grudnia
Do polowań na łosie można wykorzystywać wyłącznie broń myśliwską gwintowaną oraz amunicję myśliwską półpłaszczową, charakteryzującą się energią pocisku nie mniejszą niż 2.500 J w odległości 100 metrów od wylotu lufy, czyli sztucerów, ekspresów, kniejówek lub drylingów. Wskazane jest stosowanie kalibru 7 mm i większych.
Szczególnie byki o dużej masie są trudne do powalenia. Nawet minimalne odchylenie kuli od miejsca celowania i ominięcie najważniejszych organów życiowych, mogą skutkować tym, że dany osobnik oddali się na znaczną odległość – w terenie, w którym bytują łosie może to oznaczać, iż dojście do postrzałka jest niemożliwe nie mówiąc już o transporcie.
Fot: tapeciarnia.pl