Kategoria: Zwierzyna drobna

Inna nazwa: królik europejski

Żyje w większości obszarów Europy z wyjątkiem Skandynawii. W Polsce wyspowo głównie w środkowej części kraju i bardzo nielicznie w innych rejonach.

Preferuje młode drzewostany sosnowe z gęstym podszyciem, graniczące z polami, zakrzewione zbocza jarów i wąwozów, pastwiska, parki miejskie, ogródki działkowe. Na otwartych przestrzeniach potrzebują miejsc, w których mogą schować się przed drapieżnikami. Potrzebuje gleb piaszczystych, w których może kopać nory.

W języku łowieckim używamy wobec królików takich samych określeń jak w przypadku zająca.

Długość 35 – 45 cm, omyk 5 – 6 cm, masa do 1,2 kg.

Turzyca szarobrązowa na grzbiecie z lekkim rudawym odcieniem po bokach. Podszycie ma jasnego ubarwienia, spód ciała, wewnętrzne części tylnych skoków i spód omyka są białe, wyraźnie odcinają się od reszty turzycy. Górna część omyka jest czarna.

Głowa duża w porównaniu z tułowiem. Słuchy stojące bez czarnych końcówek jak to jest u zajęcy. Ich długość nigdy nie jest większa od długości głowy. Patry duże, ciemno ubarwione, osadzone po bokach zapewniają szeroki kąt widzenia.

Okres godowy rozpoczyna się w lutym i trwa do września. Ciąża 28 – 31 dni. W ciągu roku samica rzuca od 4 do 6 miotów, w których rodzi 5 – 6 młodych (choć zdarza się, że i 12).

Młode rodzą się w gniazdach umieszczonych w norach pod ziemią, są nagie i ślepe. Samica karmi je 3 – 4 tygodnie, potem przechodzą na pokarm roślinny. Jeżeli samica musi wyjść z nory i opuścić na chwile swoje potomstwo, zatyka wejście ziemią, trawą oraz suchymi liśćmi w celu zabezpieczenia nory przed zimnem i drapieżnikami, np. lisem. Przed opuszczeniem nory zaznacza wyjście moczem lub odchodami, których zapach sygnalizuje innym królikom, iż nora jest już zajęta.

Już po kilku miesiącach dojrzewają płciowo, tak że osobniki urodzone wczesną wiosną biorą udział w rozrodzie już pod koniec lata.

U królików spotykamy się ze zjawiskiem cekotrofii, czyli dwuetapowej metody trawienia pokarmu. Młode króliki zjadają odchody rodziców dostarczając w ten sposób do przewodu pokarmowego niezbędną florę bakteryjną.

Są zwierzętami stadnymi. Żyją w dużych rodzinnych koloniach i często kilka rodzin zajmuje wspólnie system nor. Króliki potrafią skutecznie schować się przed drapieżnikami, ale dziesiątkują je epidemie, gdyż ich duże zagęszczenie na małym obszarze sprzyja rozwojowi chorób. Mogą żyć mniej więcej 8 lat, jednakże średnia ich życia nie przekracza 2 – 3 lat.

Aktywne od zmroku do świtu. Mają doskonały wzrok i słuch. W czasie żerowania grupa zawsze czujnie obserwuje okolicę. 60 proc. życia poświęcają na znalezienie pokarmu.

Polowanie

Indywidualnie i zbiorowo. Także z psami. Najczęściej z zasiadki w pobliżu nor. Nie jest to łatwe, gdyż poruszają się bardzo szybko.

Broń wyłącznie gładkolufowa. Odpowiedni śrut to nr 6, czyli 2,5 mm. Wystarczą uprawnienia podstawowe.

Okresy polowań:

• Od 1 listopada do 31 grudnia
• W drodze odłowu do 15 stycznia

Należy do rodziny chomikowatych. W Polsce dość licznie zamieszkuje tereny zachodnie, południowe i centralne. Na Warmii i Mazurach znacznie mniej liczny. Sprowadzony z Ameryki w 1905 roku.

Osiedla się wyłącznie w strefie brzegowej zbiorników wodnych, szczególnie w miejscach z bogatą roślinnością wodną. Mało wybredny, toleruje do pewnego stopnia zanieczyszczenie wody. Żyje więc w środowisku wodno-lądowym.

Długość do 40 cm, ogon 20 – 28 cm, waga 07 – 1,6 kg.

Futro – ubarwienie jest ciemnobrunatne, zdecydowanie ciemniejsze na grzbiecie, delikatnie rozjaśniające się na bokach. Sód ciała szary z miodowym odcieniem. Jest gęste. W czasie nurkowania nie przepuszcza wody. Przebywanie pod wodą ułatwia im także możliwość zatykania fałdem skórnym uszu oraz rozdwojona górna warga, która dobrze chroni otwór gębowy. Zwierzą ma także umiejętność zatykania pod wodą otworów nosowych.

Głowa duża, osadzona na krótkiej niewyróżniającej się z tułowia szyi. Uszy małe, niewidoczne, ukryte w gęstym futerku. Pysk krótki, tępo zakończony. Tułów krepy, niezgrabny osadzonych na krótkich nogach. Przednia para kończyn jest o połowę krótsza od tylnych. Na stopach włosy ułatwiające pływanie.

W budowie ciała podobny do szczura, stąd inne nazwy gwarowe: piżmoszczur, szczur piżmowy.

W okolicach odbytu znajdują się worki strojowe, zawierające substancje zapachową wykorzystywaną do znaczenia terytorium.

Rozmnażanie zaczyna się wczesną wiosną i trwa aż do jesieni. W ciągu roku wydaje od trzech do czterech miotów. Po czterech tygodniach ciąży samica rodzi od 3 do 9 młodych. Laktacja trwa do czterech tygodni, ale już po trzech młode pobierają naturalny żer i powoli opuszczają gniazdo. Bardzo szybko dojrzewają płciowo. Młode z pierwszego miotu już jesienią biorą udział w rozrodzie.

Odżywiają się wszelka roślinnością wodną. W ciągu doby są w stanie zjeść więcej zielonej masy niż same ważą.  W skład ich diety wchodzą tez mięczaki, skorupiaki, płazy i małe ryby.

Żyją w dużych rodzinnych grupach. Młode nie spieszą się z usamodzielnieniem i wychodzeniem na nowe terytoria, niemniej zwierzęta są w stanie kolonizować nowe tereny w odległości nawet do 50 km w ciągu roku. Wykorzystują do tego nurt rzeki, co pozwala szybko przenosić się.

Gniazda budują z roślinności wodnej i błota – są to kopczyki do wysokości 1 metra lub kopią rozległe nory z podwodnymi wejściami. Aktywne są całodobowo, ale szczególnie od wieczora do świtu.

Polowanie

Z zasiadki na brzegu, także w nocy. Czasem nieodzowna staje się pomoc dobrego aportera, które przyniesie upolowane zwierzę.

Broń gładkolufowa, naboje śrutowe o średnicy 2,5 – 2,75 mm (nr 6 i 5)

Okresy polowań:

• Od 11 sierpień do 15 kwiecień
• na terenach rybackich obrębów hodowlanych – na piżmaki polujemy przez cały rok.

Fot: huntertools.pl, drapieżniki.pl, hodowle.eu

W Polsce występuje niemal we wszystkich łowiskach. Mniej liczny tylko na zachodzie kraju.

Jest najpospolitszym przedstawicielem zwierzyny drobnej w Polsce. Zając w języku łowieckim ma mnóstwo innych określeń np: ślepak, śpioch, skotan, wacho, kusy, kot, filip, siwak, korpal, michałek. Zając, który lubi przebywać na polu to poluch. Większość to określenia regionalne.

Choć potrafią przystosować się do życia praktycznie we wszystkich ekosystemach lądowych to najchętniej zasiedlają pola uprawne z różnorodnymi uprawami rolnymi, poprzecinane zakrzewieniami, niewielkimi zadrzewieniami i remizami. Unikają upraw wielohektarowych i jednogatunkowych. To zwierzęta polne i typowi roślinożercy.

Długość do 70 cm, ogon (omyk) około 10 cm, masa 3 – 3,5 kg. Jednakże osobniki z terenów północno-wschodniej Polski są większe i cięższe od zajęcy z innych regionów kraju.

Ubarwienie sierści (turzyca) jest szarobrązowe, po bokach rudawe. Spód ciała i omyk białe, a uszy (słuchy) długie – ich rozmiar przekracza wielkość głowy – na końcach czarno zabarwione, tak jak górna część ogona. Zimą turzyca staje się jaśniejsza i gęstsza. Składa się z dwóch rodzajów włosów: dolnej warstwy, czyli podszycia, którego włosy są  jaśniejsze i gęstsze i górnej warstwy, czyli okrywowej, z włosami dłuższymi, sztywniejszymi, ciemniejszymi na końcach. Całość ubarwienia ma odcień ziemisty i pozwala zającom maskować się przed drapieżnikami.

Głowa jest osadzona na krótkiej, prawie niewidocznej szyi. Oczy (patry, trzeszcze, gały) są osadzone po bokach, co daje zającom szerokie pole widzenia, niemalże 360 stopni. Na końcu pyszczka wyrastają długie włosy czuciowe (strzyże). Czoło zająca to pyrsa.

Tylne nogi (skoki) są prawie dwukrotnie dłuższe od przednich i umożliwiają zwierzętom bardzo szybkie bieganie, a błyskawiczna ucieczka jest dla nich jedynym sposobem obrony przed drapieżnikami. Dobrze zbudowane skoki i wyjątkowo giętki kręgosłup umożliwiają wykonanie zającom gwałtownych zwrotów podczas ucieczki. Jest to bardzo ważna cecha, gdyż nawet bardzo szybkie charty nie są w stanie wykonać tak gwałtownych i szybkich zwrotów. Kluczenie, czyli bieg zwierzyny, podczas którego często zmienia on kierunek, zwalnia lub staje aby zmylić pogoń jest bardzo charakterystyczny dla zająca.

Chybki zając poruszający się wzdłuż linii myśliwych to defilator.

Wiek zajęcy pozyskiwanych na polowaniu poznaje się na podstawie tzw. Znamienia Stroha, czyli zgrubienia występującego na zewnętrznej części kości przedramieniowej przednich skoków zająca. Jest ono widoczne do pierwszego roku życia zwierzęcia, potem zanika. Dlatego też rozróżniamy młodego zająca (żaka) i starego (gacha).

Wiek zająca można ocenić także laboratoryjnie na podstawie masy soczewki ocznej.

Dorosły osobnik ma 28 stałych zębów. Przednie siekacze zająca zwane strugami rosną przez całe jego życie.

Wzór zębowy: 2 0 3 3 /  1 0 3 2.

Zające w dogodnych warunkach mogą żyć do 12 lat.

Okres godowy, czyli zajęcze parkoty rozpoczynają się już w styczniu, a przy złych warunkach pogodowych dopiero w lutym i trwają aż do września. Ciąża trwa 40 – 44 dni. Zające rodzą młode (kocą się) trzy do czterech razy w roku.

Ich parkoty są wyjątkowo widowiskowe – w tym czasie zapominają o ostrożności i łatwo je obserwować, nawet z odległości kilku metrów. Samce (koty, gachy) często toczą miedzy sobą zawzięte walki o względy samicy (kocicy). Gonią się po polach (gonitwy weselne), po czym przystają na tylnych skokach i uderzają się przednimi łapami, co przypomina boksowanie. Czasem walki są tak zawzięte, że koty wydzierają sobie wzajemnie turzycę.

U zajęcy występuje zjawisko superfetacji, czyli zjawisko ponownego zapłodnienia samicy w czasie trwania ciąży. W takim przypadku w macicy rozwijają się płody z komórek jajowych pochodzących z dwóch kolejnych cykli owulacyjnych. Oznacza to, że jeszcze przed wykoceniem samica może zajść po raz kolejny w ciążę. Skraca to cykl pomiędzy kolejnymi miotami.

Narodziny młodych (wykoty) odbywają się bezpośrednio na ziemi lub w niewielkim zagłębieniu (kotlince) wyściełanej suchymi trawami. Samica w miocie rodzi 1 – 8 młodych, przy czym pierwsze wiosenne i ostatnie jesienne wykocenia zawsze charakteryzują się mniej licznym potomstwem (1 – 2 młodych). Latem średnia w miocie jest wyższa (od 3 do 5, a czasem nawet 8 młodych).

Młode są dobrze rozwinięte, pokryte turzycą, maja otwarte oczy i po 16 mlecznych zębów. Już w pierwszych dniach mogą opuszczać kotlinkę na kilka metrów, jednak pozostają w jednym miejscu około czterech – pięciu tygodni.

Samica z uwagi na ich bezpieczeństwo bardzo szybko je opuszcza, ale wraca regularnie gdy zapada zmrok, aby je nakarmić. Nie podchodzi bezpośrednio do miejsca zalegania młodych, ale kluczy po polu, przystaje, obserwuje teren (kołkuje), a kiedy znajduje się niedaleko młodych wykonuje skok (kominek), tak aby jej tropy i ślad zapachowy urywał się i nie doprowadził drapieżniki do kotlinki. Młode w tym okresie nie mają żadnego zapachu, w razie niebezpieczeństwa przylegają do ziemi i nieruchomieją.

Samica karmi mlekiem młode do piątego tygodnia, ale już w drugim tygodniu marczaki (młode urodzone wiosną) zaczynają pobierać zielony, naturalny żer. Młode urodzone jesienią nazywane są nazimkami.

Zające dojrzałość płciową osiągają w wieku 7 – 9 miesięcy, ale w parkotach uczestniczą dopiero w następnym roku.

Na żer wyruszają po zmierzchu, poruszają się bardzo charakterystycznie, w podskokach (kicając). To typowi roślinożercy. Prowadzą zazwyczaj samotny tryb życia, jednakże podczas żerowania często robią to wspólnie i wówczas, na zmianę jeden z nich przysiada na tylnych łapach obserwując teren (słupkuje, kołkuje).

Zając charakteryzuje się bardzo dobrym słychem i wzrokiem. Odgłosy wydawane przez zająca zwane kniazieniem (od tego odgłosu pochodzi potoczna nazwa zająca – knaź) wydaje tylko w sytuacjach, kiedy jest ranny. Inny rodzaj odgłosów, czyli tak zwane muskanie można usłyszeć podczas godów.

Polowanie

Poluje się zbiorowo metodą pędzeń.

• Udział w polowaniu – min. 6 myśliwych.
• Myśliwi są rozstawieni na linii wzdłuż jednego z boków miotu i na flankach, a naganka jest rozstawiona naprzeciwko tej linii.
• Na flankach pędzonego miotu można rozstawić nie więcej niż 2 myśliwych.

W miot można strzelać do chwili zbliżenia się naganiaczy na odległość 150 metrów, kiedy przekroczona zostanie ta granica strzelać można jedynie poza miot.

Zabronione jest też polowanie w kotły, na pomyka, czeską ławą, z podjazdu, na zasiadkę.

Polowanie w kotły polegała na tym iż myśliwi wraz z naganiaczami ustawiali się w duże koło i poruszali się do wewnątrz. Strzelane były zające zarówno do wewnątrz jak i na zewnątrz koła, gdy koło na tyle się zmniejszyło, iż strzelanie do wewnątrz stawało się mało bezpieczne myśliwi zatrzymywali się a naganka dalej posuwała do środka koła wypłaszając znajdujące się tam zające.

Na pomyka  – sposób polowania na zające, polegający na tym, że myśliwy idzie przed siebie i strzela do napotkanej zwierzyny.

Polowanie czeską ławą – myśliwi poruszają się naprzód w jednej linii i starają się pozyskać podnoszące się osobniki.

Po strzeleniu zająca (kota) powinno się usunąć z tuszki mocz – wieszając za przednie łapy i naciskać brzuch z góry na dół. Następnie tuszkę pozostawia się zawieszoną przez kilka dni na mrozie. Po tym czasie ściąga się skórkę (osmóża). Tłuszcz zająca nazywany jest skromem, a tłusty zając – skromny.

Okresy polowań:

• Od 1 listopada do 31 grudnia
• W drodze odłowu do 15 stycznia

Używa się broni gładkolufowej, jesienią śrut nr 4 o średnicy 3 mm, zimą grubszy, o średnicy 3,5 mm (nr 2).

W 2015 roku zajęcy w Polsce było 708.800 sztuk, w sezonie 2014/2015 upolowano około 15 tys. sztuk.

Fot: zwierzetalowne.pl, psowsta.blogspot.com, kl17slonka.pl