Kategoria: Zwierzęta

Jeleń szlachetny

Opublikowano przez

Jeleń jest drugim co do wielkości (tuż po łosiu) zwierzęciem z rodziny jeleniowatych. Według GUS w 2015 roku w Polsce żyło 213,5 tys. jeleni, w tym w województwie warmińsko-mazurskim 27,2 tys. sztuk.

Posiada smukłą i harmonijną budowę ciała. SUKNIA latem ma odcień brunatno-rudawy. Zimą natomiast ma zabarwienie bardziej płowe, szare, a włos jest bardziej gęsty i niemal dwa razy dłuższy niż latem. Cielęta są barwy rudobrunatnej z żółtawobiałymi plamkami na bokach ciała, które zanikają po kilku tygodniach życia.

Wraz z dojrzewaniem u byków tworzy sie na szyi GRZYWA, która z wiekiem staje się coraz wyraźniejsza i dłuższa. Jest szczególnie dobrze widoczna w sukni zimowej.

Jeleń zmienia suknię dwa razu w roku. Linienie rozpoczyna się u starszych osobników z końcem kwietnia, w maju – u większości, a w czerwcu u osobników o słabej kondycji. Zimowa sierść zaczyna rozwijać się we wrześniu i w ciągu października następuje zmiana sukni na zimową.

LUSTRO – wydłużona plama na pośladkach – latem jest brązowo-żółta, zimą żółto-biała. KWIAT krótki, ale dobrze widoczny na tle lustra.

Na zewnętrznych stronach BADYLI, poniżej pięty, widoczne są pęczki dłuższych włosów pokrywających gruczoły metatarsalne (PIĘTOWE). Wydzielina tych gruczołów znakuje przebytą przez jelenia drogę. Byki posiadają także gruczoły „przyodbytowe”, których wydzielanie jest szczególnie mocne w okresie rykowiska.

Strona brzuszna i wewnętrzne strony badyli jaśniejsze. Badyle silne, proporcjonalne w stosunku do sylwetki i masy jelenia, zakończone racicami.

ŁYŻKI (uszy) dość duże w stosunku do łba, co szczególnie widoczne jest u łań. ŚWIECE (oczy) duże i wyraźne. W dolnym kąciku świec znajduje się łzawica, w której w okresie godowym wydziela się substancja zapachowa.

BEZOAR, czyli łzy jeleni, dawniej był używany przez ludność wiejską jako lekarstwo na zaraźliwe choroby

Jelenie dobrze widzą kolor niebieski, natomiast czerwony, pomarańczowy i zielony odbierają jako odcienie szarości. Ich wzrok jest bardzo wrażliwy na ruch, a budowa oczu pozwala na dobrą orientację w ciemnościach.

Waga jelenia w Polsce waha się w granicach: 70 – 120 kg u łań (przeciętnie 75 kg), 100 – 250 kg u byków. Długość dochodzi do 230 cm, wysokość w kłębie 120 – 140 cm. Łania jest dużo mniejsza od byka.

Samce noszą poroże nadające ich sylwetce swoiste piękno.

Jeleń szlachetny występuje na terenie całej Europy, w części Azji i Północnej Afryce. Wszędzie tam, gdzie występują duże kompleksy leśne.

Fot: travelblog.viator.com

Jeleń wykazuję wyraźną zmienność sezonową. Latem występuje przede wszystkim w bogatych w podszyt lasach liściastych i mieszanych, w których bliskim otoczeniu występują łąki śródleśne i bagienka. Zimą natomiast, najczęściej bytuje w borach sosnowych o dużym udziale młodników.

Do najważniejszych czynników wpływających na zachowanie jelenia są: pokarm, środowisko bytowania, warunki atmosferyczne oraz interakcje z innymi zwierzętami. W warunkach spokoju jeleń prowadzi dzienny tryb życia, jednak naturalny tryb aktywności dobowej bardzo często zakłócany jest przez człowieka, wszelkiego rodzaju owady czy też drapieżniki.

W sąsiedztwie ich siedlisk powinny znajdować się łąki, pastwiska lub duże polany, na których jelenie mogą spokojnie żerować. Konieczny jest dostęp do wody, gdyż jelenie lubią kąpiele błotne. Po nich malują pnie pobliskich drzew.

Do utrzymania stabilnej populacji na danym terenie jeleniom potrzebny jest spokój

Do najważniejszych składników diety jelenia należą drzewa i krzewy, które dostarczają pokarm w postaci pędów, kory czy liści. W znacznie mniejszym stopniu jeleń żywi się żerem zielnym – trawą, mchem, ziołami, porostami, a także owocami, kasztanami, brukwią, żołędziami, a w czasach niedostatku roślinami na polach. Do najbardziej preferowanych przez jelenia gatunków drzew należą: sosna, grab, brzoza, dąb, olsza, topola. W zależności od pory roku zmienia się stosunek żeru pędowego do żeru zielnego. Wiosną wynosi on ok. 50% – 50%, latem – 40% – 60%, jesienią – 60% – 40%, zimą natomiast – 70% – 30%. Dzienne zapotrzebowanie to około 10-12 kg żeru podstawowego.

U jelenia szlachetnego można zaobserwować wysoko rozwinięty system społeczny opierający się na matriarchacie. Łanie opiekują się swoim potomstwem aż do 3 roku życia potomstwa. U byków poziom stadności jest nieco niższy. W obrębie chmary można wyodrębnić grupy rodzinne składające się z łani i jej potomstwa z bieżącego oraz poprzedniego roku. Często do chmar okresowo dołączają się zwierzęta samotne.

Byki w przeciwieństwie do kozłów nie bronią aktywnie areału swojego terytorium. Najlepsze tereny zajmowane są przez chmary łań z potomstwem i tam też odbywa się rykowisko jak i wycielenia. W chmarach byków istnieje wyraźna hierarchia dominacji aż do zrzucenia poroża. Po nasadzeniu nowego poroża pojawia się nowa hierarchia, która może być zupełnie odmienna od poprzedniej. W rykowisku biorą udział jedynie najsilniejsze byki w wieku 6-9 lat prowadząc między sobą bardzo zacięte walki.

RYKOWISKO – okres godowy jeleni przypada na drugą połowę września i początek października. W tym czasie dojrzałe byki gromadzą wokół siebie CHMARY złożone z kilku do kilkunastu łań i pilnie ich strzegą przed innymi bykami. Czasem takim chmarom towarzyszy kilka młodych byków nazywanych CHŁYSTAMI. One jednak odpędzane przez byka stadnego nie biorą bezpośredniego udziału w rykowisku. Obecność chłystków wzmaga intensywność rykowiska pobudzając byki stadne do stałej gotowości i aktywności co objawia się wzmożonym ich rykiem.

Fot: National Geographic

Przed samym rykowiskiem byki intensywnie żerują – nazywane są wówczas KRAŚNYMI (tłustymi), ponieważ później, przez cały okres godów są skupione wyłącznie na pilnowaniu własnych chmar i nie pobierają pożywienia, tracąc przy tym nawet 20% masy ciała (BYKI SPADŁE).

W okresie rykowiska często można usłyszeć charakterystyczne ryki – w ten sposób byki stadne oznajmiają swoje władanie nad chmarą i ostrzegają rywali przed zbliżaniem się do niej. Pozostałe dojrzałe byki, które nie mają własnej chmary starają się je odbić i przegonić byka stadnego lub choćby odbić jedną łanię. Prowokuje także do starcia, aby w walce zdobyć panowanie nad chmarą. Byki ryczą szczególnie intensywnie o zmroku, nocą i o świcie.

Po rykowisku byki stadne opuszczają chmary, zaszywają się w swoich ostojach i zaczynają intensywnie żerować, aby przed zimą odzyskać utraconą masę. Łanie z młodymi pozostają w rodzinnych chmarach. Przewodzi im doświadczona łania zwana LICÓWKĄ.

Stare jelenie po okresie kulminacji rozwoju gromadzą coraz mniej liczne chmary – często towarzyszą im dwie, lub tylko jedna samica. Stare byki często żyją samotnie lub w towarzystwie jednego młodego byczka – ADIUTANTA.

Łania osiąga dojrzałość płciową w drugim roku życia. Ciąża u łań trwa około 8 miesięcy (33 – 34 tygodnie). Na przełomie maja i czerwca na świat przychodzi najczęściej jedno, czasami dwa cielaki. Łania karmi młode mlekiem przez około 5 miesięcy, ale już po 2 tygodniach próbują one pobierać pokarm roślinny.

W czasie cielenia łanie odganiają swoje roczne potomstwo, które łączy się w tym czasie w luźne ugrupowania przebywające w bliższym lub dalszym otoczeniu matki. Po wycieleniu natomiast łania z powrotem dopuszcza do grupy ‚roczniaki’. Byki zrywają więzy z grupą matriarchalną nieco wcześniej od łań łącząc się w męskie chmary, w których przebywają przez prawie cały rok.

W pierwszym okresie życia suknie cieląt pokryta jest jaśniejszymi centkami, które wraz z dojrzewaniem znikają. Charakterystyczny jest brak zapachu młodych zaraz po wycieleniu, co uniemożliwia zlokalizowanie ich węchem przez drapieżniki. Jest to wspólna cecha wszystkich jeleniowatych.

Najaktywniejszy rozwój przypada na pierwsze 5 lat życia jelenia. Najlepszą kondycję oraz maksymalną wielkość osiągają w wieku 6-10 lat. Po 10 roku życia następuje spadek. Jelenie dożywają do 20-go roku życia.

Rozwój poroża:

Na MOŻDŻENIACH wyrastają TYKI, na tykach pojawiają się ODNOGI.

Szczytowe odnogi często tworzą koronę – jeżeli na końcu tyki znajdują się trzy lub więcej odnóg – takie byki nazywamy KORONNYMI.

Poszczególne tyki nazywamy: oczniaki, nadoczniaki, opieraki, korony.

Określenia WIEŃCÓW (poroży) biorą swoją nazwę od liczby odnóg na tyce. W przypadku nierównej liczby nazwę tworzy się od większej liczby odnóg, dlatego tez zawsze ma on formę liczby parzystej.

Kolejno od najmłodszych lat byk może być: szpiczakiem, widłakiem, szóstakiem, ósmakiem, dziesiątakiem. Jeżeli liczba odnóg na każdej tyce jest jednakowa byka określa się mianem regularnego, np. dwunastak regularny. Jak nie, jest nieregularny. Tyki poroża wyrastają na możdżeniach i na samym dole tworzą RÓŻĘ.

Byki zrzucają poroże wczesną wiosną, już od połowy lutego do kwietnia. Po zrzuceniu wieńca byk staje się GOMÓŁĄ. Zrzucanie i nakładanie poroża nie są jednoczesne u wszystkich byków, ale zależne są od wieku. Starsze byki wcześniej zrzucają i wcześniej nakładają nowy wieniec, młode później.

W początkowym okresie wzrostu poroże pokryte jest SCYPUŁEM, który zwierzę wyciera od końca czerwca do sierpnia o pnie i gałęzie młodych drzew i to właśnie soki roślin nadają wieńcom charakterystyczne ubarwienie.

Kulminacja rozwoju poroża u jeleni przypada na 12-14 rok życia i do tego czasu wieńce mogą przybierać coraz większe rozmiary. Po tym okresie następuje uwstecznienie formy rozwoju poroża.

Jeleń ma łącznie 34 zęby. Może zdarzyć się, że GRANDLE w uzębieniu jelenia nie występują.  Po stanie uzębienia (oraz na podstawie możdżeni) można oszacować wiek jeleni.

Płeć jeleni określa się na podstawie ich zachowań, wyglądu zewnętrznego – sylwetki, kształtu głowy i ubarwienia części twarzowej, a pomocniczo także kształtu i formy poroża.

Okresy polowań:

  • Byki – od 21 sierpnia do końca lutego
  • Łanie – od 1 września do 15 stycznia
  • Cielęta – od 1 września do końca lutego

Nie strzela się do białych jeleni! Funkcjonuje też zasada, według której nie wolno odstrzeliwać licówki, dlatego nie strzela się nigdy do pierwszej dostrzeżonej sztuki

Minimalna energia pocisku w odległości 100 metrów od wylotu lufy nie może być mniejsza niż 2.000 J, najbardziej rozsądne jest stosowanie broni o kalibrach 7 mm i większych.

Do jeleni w miot wolno strzelać na polowaniu zbiorowym z ambon, jeżeli z ziemi to po uzyskaniu zgody prowadzącego polowanie i strzał musi być oddany z gwarancją bezpieczeństwa.

Krzyżówka

Opublikowano przez

W Polsce jest gatunkiem pospolitym na obszarze całego kraju. Nie są wybredne i można je spotkać wszędzie tam, gdzie jest woda. Jest najpospolitszym i najbardziej rozpoznawalnym ptakiem łownym.

Długość – 65 cm, rozpiętość skrzydeł 100 cm, masa 1,6 kg. Występuje wyraźny dymorfizm płciowy.

Samiec (kaczor) w szacie godowej ma ciemno ubarwioną głowę i część szyi z metalicznym zielonym połyskiem, a poniżej białą opaskę wokół szyi, kolorystycznie odcinająca głowę od reszty ciała. Wole jest ciemnobrązowe. Grzbiet w odcieniach brązu, nakrapiany, a podbrzusze bardzo jasne, popielate, wyraźnie odcinające się od reszty ciała. Na skrzydłach fioletowo granatowe, z metalicznym połyskiem, biało obrzeżone lusterka. W szacie spoczynkowej kaczor przypomina samicę, ma tylko dodatkowo ciemnobrązową plamę na głowie. Samiec ma żółty dziób z czarnym paznokciem, a nogi (wiosła) pomarańczowe.

Kaczka jest nieco mniejsza, ma ubarwienie zdecydowanie bardziej jednolite, beżowo brązowe, licznie nakrapiane ciemnymi cętkami. Ma oliwkowy dziób z czarnym paznokciem i pomarańczowe nogi.

Podczas letniego pierzenia ptaki tracą większość piór i są wówczas nielotne. Starają się wtedy dobrze ukryć

Okres godowy zaczyna wczesną wiosną. Już w lutym i marcu można zaobserwować zachowanie godowe, kiedy kaczki bez pary podpływają do kaczorów i wabią kwakaniem. W okresie toków samotne kaczory (luzaki) stają się bardzo natarczywe w stosunku do kaczek. Do kopulacji dochodzi w wodzie, po jej zakończeniu kaczor szuka następnej partnerki.

Fot: kaczka.ozywicpola.pl

Gniazdowanie zaczyna się w połowie kwietnia. Pełne zniesienie wynosi 7 – 12 jaj, które wysiadywane są 27 – 28 dni. Gniazda zakładane są zwykle w szuwarach, ale też na ziemi wśród traw, w norach, dziuplach, stertach gałęzi, gniazdach innych ptaków.

Młode są zagniazdownikami i w ciągu kilku godzin po wykluciu kaczka prowadzi je do wody. Nielotne krzyżówki (klapaki) pozostają przy matce do końca pełnego upierzenia. Po dwóch miesiącach mogą już latać.

W czasie poszukiwania żeru nie nurkują na głębokiej wodzie, mogą jednak pobierać go z dna. Są generalnie roślinożerne, choć mogą zjadać ikrę, skrzek, małe kijanki, owady.

To ptak wędrowny. Te gniazdujące odlatują na zimę, ale do nas przylatują ptaki gniazdujące na północy Europy

Jednakże ostatnio obserwuje się zjawisko zostawania na zimę – powodem jest karmienie kaczek przez ludzi.

Na kaczki poluje się na ciągach, kiedy z daleka słychać charakterystyczny poświst oraz na zlotach. Dobra metoda to bałwanki na żerowiskach. Można używać także wabików. Można polować z łodzi, jednakże ważne, że tylko jeden myśliwy na łodzi może strzelać. Dobrze mieć ze sobą aportera.

Nie strzela się do pierwszej kaczki (kucharki)

Okres polowań – od 15 sierpnia do 21 grudnia

Sarna

Opublikowano przez

Sarna jest najmniejszym przedstawicielem żyjącej u nas zwierzyny płowej. Sylwetka sarny ma w sobie coś z delikatności, a nawet elegancji, w szczególności kiedy jest w ruchu. Sarna ma drobną, wysmukłą budowę ciała.

Fot: Huntertools.pl

Głowa jest nie duża, z profilu w kształcie zbliżonym do trójkąta. Pysk zakończony jest czarnymi nieowłosionymi chrapami. Łyżki mają owalny, podłużny kształt o długości ok. 2/3 długości głowy. Szyja jest stosunkowo cienka. Niezbyt długi tułów osadzony na dość cienkich kończynach (cewkach) jest proporcjonalny do reszty ciała. Cewki są zakończone racicami, powyżej których wyrastają szpile. Nie są one widoczne w normalnym tropie, odbijają się jedynie w tropie gonnym.

Suknia sarny latem jest ruda, natomiast zimą jest szarobrunatna, płowa. Koźlę po urodzeniu przez ok. 2-3 miesiące ma suknię koloru rudego z biało żółtawymi plamkami. Ubarwienie sarny wykazuje bardzo mała zmienność osobniczą. Lustro latem gorzej zaznaczone – żółtawe, natomiast zimą bardzo wyraźne – białe. Nie posiada ciemnej obwódki. Sarna linieje dwa razy w roku – wiosną i jesienią. Kwiat krótki (2-3 cm) jest praktycznie niezauważalny. U starszych rogaczy wraz z wiekiem coraz wyraźniejsze stają się jasne plamy wokół oczu (okulary).

U kozła okresowo występują parostki co łatwo pozwala odróżnić (w tym okresie) samca od samicy. Z innych różnic zewnętrznych, u kozła widoczny jest pędzel, u kozy zaś fartuszek.

Sarna jest gatunkiem zamieszkującym różne środowiska. Występuje zarówno w wielkich, zwartych kompleksach leśnych, jak i na terenach polnych – tam też wykształciła się nowa forma ekologiczna zwana sarną polną. Nie jest to inny gatunek sarn niż sarny leśne, ale takie, które mają stałą ostoję na polach, zarówno w lecie, jak i w zimie. Sarny polne żyją w dużych rudlach, większych niż sarny leśne, liczących nierzadko 50 i więcej sztuk. Nad bezpieczeństwem chmary czuwają kozły. Na widok zbliżającego się człowieka, nawet z dalszej odległości, reagują ucieczką w prostej linii na otwartą przestrzeń na odległość 300-500 m.

Do najbardziej preferowanych przez sarnę środowisk należy mozaika terenów leśnych oraz pól uprawnych. Wyraźnie woli ona obrzeża lasu lub takie jego partie, w których starodrzewia występują na przemian z uprawami leśnymi.

Fot: kl17slonka.pl

Sarna jest gatunkiem odznaczającym się jeśli chodzi o wybiórczość pokarmową. W dużych kompleksach leśnych żywi się głównie roślinami zielonymi zaś w dużo mniejszym stopniu liśćmi czy pędami drzew i krzewów. Sarna żyjąca na terenach polnych żywi się głównie roślinami uprawnymi. Dzienne zapotrzebowanie sarny w okresie letnim wynosi około 4-5 kg. Sarny korzystają z wodopojów bardzo chętnie, w szczególności w gorące dni lata. Dzienne zapotrzebowanie sarny na wodę wynosi ok. 2-3 litrów, jednakże niemalże całe zapotrzebowanie sarny na wodę zapewnia rosa oraz wilgoć zawarta w roślinach.

W maju sarny żerują rano, przed południem i około zachodu słońca. W tym czasie można zauważyć u sarn 6-godzinny rytm żerowania. Najwcześniej na żer wychodzą młode kozy z koźlakami i młode kozły, potem dopiero starsze kozły, które ostrożnie najpierw dobrze sprawdzają, czy nie grozi im niebezpieczeństwo. Stare kozły w zasadzie nie pokazują się za dnia na otwartej przestrzeni, wychodzą na żer dobrze po zachodzie słońca. Ranne żerowanie w lecie obserwuje się do czasu, kiedy słońce wzniesie się dobrze nad horyzontem, tj. do około godziny ósmej. Również w godzinach południowych sarny wychodzą na żer lub podnoszą się na łąkach.

Po okresie ciemnych nocy (nów) zwiększa się ruchliwość sarn, w szczególności przed południem. Sarny lubią dobrą pogodę, a więc słońce i ciepło i wtedy wykazują większą ruchliwość, natomiast przy brzydkiej pogodzie nie wykazują ożywienia. W ciepłym dniu, po letniej burzy, sarny bez względu na porę dnia wychodzą na żer na łąki i polany. Można wtedy spotkać nawet starego kozła, który rzadko wychodzi za dnia na otwartą przestrzeń.

W czerwcu sarny zmieniają czas żerowania i snu. W tym czasie w ciągu dnia sarny dużo śpią, żerują natomiast w nocy. Różne są tego wyjaśnienia. Twierdzi się, że w ten sposób sarny wypoczywają przed rują. Inne wytłumaczenie takiego zachowania się sarn wskazuje na wpływ astronomicznej zmiany pory roku.

W okresie rui, która trwa na przełomie lipca i sierpnia, panuje ożywienie wśród sarn i w zasadzie można je spotkać w ciągu całego dnia, z tym że częściej widzi się żerujące kozy niż kozły, gdyż te po gonitwie za kozą wypoczywają w pobliżu. Po okresie rui sarny łączą się w rudle i od tego czasu do wiosny żerują w zwykłych porach, z tym że w zimie głównie w godzinach południowych, kiedy jest cieplej i słońce przygrzewa.

W zimie sarny zmuszone są intensywnie żerować, gdyż w tym czasie kozły budują swoje następne poroże, a kozy znajdują się w rozwijającej się ciąży. W związku z tym dokarmianie sarn w zimie ma istotne znaczenie dla ich kondycji i jakości poroża.

Sarna w odróżnieniu od jeleni i dzików nie tarza się w wodzie, błocie lub piasku (kąpieliska).

Wśród kozłów obowiązuje hierarchiczność środowiskowa wynikająca z wieku. Młodsze kozły schodzą z drogi starszym.

W tym czasie koza znaczy, czyli wydziela z gruczołów zapachowych substancje podniecające kozły. Samce mają podwyższony poziom testosteronu, powodującego ich zwiększoną ruchliwość i agresję. Krążąc po swoim rewirze często pozorują walki z krzewami. Przy okazji pozostawiają na gałązkach substancję z gruczołu czołowego, która odstrasza konkurentów. Tolerują na własnym terytorium wyłącznie samice. Zwabione zapachem lub piskiem wydawanym przez rujną kozę (zwanym mikotem) zaczynają ją gonić. Czasami pogoń odbywa się po okręgu, o kilkumetrowej średnicy. Owa swoista gra miłosna może trwać tak długo, aż zostanie wydeptana ścieżka.

Samiec gdy podąża za samicą, aby ją pokryć wysuwa język i łapie jej krople moczu. Na tej podstawie sprawdza czy jest już grzejna i gotowa do krycia

W końcu koza zostaje pokryta nawet kilkanaście razy. Chociaż pojedynczy akt trwa bardzo krótko, kozioł po całej akcji zazwyczaj kładzie się w gęstej roślinności i długo odpoczywa. Koza jest w rui przez 2-4 dni i przez ten okres kozioł stara się dotrzymać jej towarzystwa. Później poszukuje innych tzw. grzejnych samic we własnym rewirze. W okresie rui rogacz pokrywa tylko kozy znajdujące się na jego terytorium. Po okresie rui samiec nie interesuje się kozą i czasem aż do grudnia prowadzi samotny tryb życia. Generalnie jesienią kozły opuszczają ostoję i przyłączają się do rudli.

Fot: drapiezniki.pl

W czasie rui więź kóz z koźlętami bardzo się rozluźnia. Dochodzi nawet do odpędzania koźląt przez matki. Spotkania ograniczają się tylko do karmienia mlekiem. Wówczas często można zaobserwować pasące się tegoroczne młode sarny bez opieki. Po rui więzi rodzinne znów stają się silne i kozy z koźlętami widuje się razem.

Koza osiąga dojrzałość płciową w 2 roku życia i wtedy też bierze pierwszy raz udział w rui. Okres ciąży trwa ok. 10 miesięcy przy czym przez pierwsze ok. 4.5 miesiąca jest to ciąża utajona (płód nie rozwija się). Natura tak reguluje biologię sarn, aby chronić gatunek przed zniszczeniem, bo gdyby wykocenie sarn zapłodnionych w lecie nastąpiło w grudniu, byt koźlaków byłby zagrożony na skutek warunków klimatycznych. Płód rozwija się zatem przez około 180 dni.

W kwietniu rudle rozpadają się, gdyż ciężarne kozy oddalają się, aby znaleźć spokojne miejsce do okocenia się. Zazwyczaj jedno lub dwa koźlęta przychodzą na świat na przełomie maja i czerwca. Okres laktacji (karmienie mlekiem) trwa aż do grudnia (od 3 do 4 miesięcy), chociaż już po kilku dniach młode pobierają pokarm roślinny. Kozy opiekują się młodymi aż do następnej wiosny.

Kozły natomiast w tym czasie opuszczają rudle w poszukiwaniu stałej ostoi na okres rui. Wczesną wiosną kozły zaczynają walczyć o swoje terytoria, gdyż każdy dorosły rogacz wymaga dla siebie oddzielnego terenu, którego zaciekle broni przed innymi rogaczami. Granice takiego terytorium oznaczane są różnymi znakami – zapachowymi, słuchowymi.

Sarna ma doskonale rozwinięty słuch oraz węch. Wzrok jednak jest nieco słabiej rozwinięty – oczy są astygmatyczne, przez co wszystko co widzi sarna jest zniekształcone i nieostre, za to bardzo wyczulone na ruch.

Na otwartej przestrzeni sarna zachowuje się bardzo ostrożnie – często podnosi łeb, wietrzy – i w momencie zauważenia jakiegoś niebezpieczeństwa natychmiast ratuje się ucieczką często przy tym wydając głos podobny do krótkiego szczeku (zwany przez to szczekaniem lub oszczekiem). W miejscach zalesionych, gęstych zachowuje się zupełnie inaczej – jest spokojniejsza, a co za tym idzie mniej ostrożna. Można wyodrębnić dwa szczyty aktywności dobowej – rano o świcie oraz wieczorem o zmierzchu.

Sarna jest zwierzęciem terytorialnym. Zazwyczaj zajmuje obszary składające się z ostoi dziennej i z żerowiska. Areał osobniczy sarny w środowisku leśnym przeważnie nie przekracza 20-30 ha. Sarny są w zasadzie zwierzyną stałą w obranej ostoi, nie oddalają się od niej zbyt daleko. Także młode pokolenie żyje w pobliżu miejsca urodzenia. Ma to wpływ na powtarzanie cech dziedzicznych, w tym także nieprawidłowości w zakresie kształtu i budowy poroża.

Poroże kozła, zwane parostkami, ma wysokość 25-30 cm. Tyki dojrzałego kozła mają dwie odnogi i grot „szóstak”. Odnogi są skierowane jedna do przodu, druga do tyłu, przy czym w zasadzie są na różnym poziomie, a jeśli są na tym samym poziomie, tworzą krzyż i dlatego takiego kozła nazywa się krzyżakiem. Najmocniejsze poroże ma kozioł w wieku 6-7 lat; ma wtedy grube tyki i bogate uperlenie. Spośród wszystkich jeleniowatych sarny wyróżniają się największymi anomaliami w nakładanym porożu.

Kozły zrzucają poroże późną jesienią, na przełomie października i listopada, przy czym najwcześniej stare kozły. Zrzucanie parostków powodują hormony, które rozluźniają komórki kostne łączące możdżeń z tyką i wtedy tyki przy potrąceniu, np. o gałąź, odłamują się. Niezwłocznie po utracie parostków rozpoczyna się budowa nowego poroża.

Sarna jest jedynym gatunkiem zwierzyny płowej, na który sezon polowań zaczyna się wiosną.

  • Kozły – od 11 maja do 30 września
  • Kozy, koźlęta – od 1 października do 15 stycznia

Sarna żyje do 12-14 lat. W 2015 roku było w Polsce 867 tys. saren.

Łoś

Opublikowano przez

Łoś występuje na całej półkuli północnej, w Azji, Europie i Ameryce Północnej. W Polsce we wschodniej części – od Mazur, aż po tereny podgórskie.

Zamieszkuje najczęściej tereny typowo leśne, podmokłe lub wilgotne lasy, olsy, bory bagienne, brzeźniaki. Miejscami szczególnie preferowanymi są bagna, w okolicy których znajdują się duże kompleksy leśne, jednakże potrafi dostosować się do lokalnych warunków, nawet lasów suchych. Znany jest z tego, że pojedyncze osobniki lubią odbywać długie wędrówki, stąd można go spotkać również tam, gdzie nie ma swojej stałej ostoi.

Łoś jest największym przedstawicielem rodziny jeleniowatych charakteryzujący się silną i krępą budową ciała. Byk może ważyć nawet 450 kg (w szczytowym okresie rozwoju, 8 – 10 lat), łosza do 350 kg – osobniki w drugim i trzecim roku życia ważą mniej około 200 kg. Wysokość byka w kłębie nawet do 200 cm.

Głowa jest stosunkowo duża, wydłużona i wąska z owalnymi i ruchliwymi łyżkami umieszczona na krótkiej szyi. Broda – narośl skórna zwisająca na podgardlu występuje u osobników obu płci jednak lepiej rozwinięta jest u byków.

Przód ciała – masywne barki, duża klatka piersiowa, wyraźnie zaznaczony kłąb oraz długie silne, ale stosunkowo cienkie badyle zakończone szerokimi racicami, pomiędzy którymi znajdują się fałdy skórne ułatwiające poruszanie się w terenie bagnistym, po lodzie i miękkim podłożu. Przydatna jest także podczas pływania. Pomiędzy racicami usytuowane są gruczoły wydzielające substancje zapachowe, dzięki którym byki i klępy odnajdują się w okresie rui (bukowiska) – łosie pozostawiają po sobie charakterystyczny dla danego osobnika zapach.

Uszy (łyżki) stosunkowo duże i ruchliwe. Oczy (świece) – dość małe, brązowe, z poziomo ułożonymi źrenicami. Kwiat (ogon) długości ok. 7-9 cm jest prawie niezauważalny.

Fot: tapeciarnia.pl

Suknia latem przybiera barwę brunatną z wyraźnie jaśniejszymi badylami, szarobiałymi po wewnętrznej stronie i jasnym podbrzuszem. Łoś w odróżnieniu od pozostałych jeleniowatych zmienia swą suknię – linieje – tylko raz w roku w okresie wiosennym. Zimą może przybrać kolor szarobrunatny. Na grzbiecie występuje dłuższe owłosienie tworzące widoczny garb. Może przybrać ciemniejszy kolor tworząc wyraźną pręgę. Nie ma większych różnic w ubarwieniu klęp i byków.

Biorąc pod uwagę budowę ciała łoś jest doskonale przystosowany do obgryzania roślin na dość dużych wysokościach – do 2 metrów. Niemal całą dietę stanowi żer pędowy. Do najbardziej preferowanych przez łosia roślin należą: sosna, jałowiec, jodła, modrzew i świerk, które to dostarczają mu wysokokalorycznego pokarmu. Lubi także rośliny wodne, jesienne liście oraz korę młodych drzew i krzewów. Preferuje miękkie gatunki drzew – wierzbę i topolę, ale w okresie zimowym korzystają z każdego dostępnego żeru.

Dzienne zapotrzebowanie łosia na pokarm: latem – około 30-50 kg, zimą – około 15 kg, wiosną – około 10 kg.

Zapotrzebowanie to wzrasta w okresie rozwoju poroża, wówczas to łosie zjadają około 50 kg żeru dziennie. Łoś najbardziej aktywny jest rano i wieczorem, ale żeruje głównie w nocy.

Łoś w przeciwieństwie do pozostałych jeleniowatych żyje monogamicznie – nigdy nie gromadzi haremu jak np. byk jelenia szlachetnego. Samiec pozostaje przez pewien czas z jedną klępą, a następnie w tym samym sezonie może pozostawać z drugą lub nawet trzecią. Stare byki najczęściej trzymają się z dala od chmar (małe stada od 3 do 5 osobników). Byk bierze udział w bukowisku po raz pierwszy w 3 roku życia. Klępa natomiast osiąga dojrzałość płciową w drugim roku życia.

Okres bukowiska przypada na przełom września i października. Byki zabiegają o względy łoszy tarzając się na ziemi zroszonej własnym moczem, w którym znajdują się feromony przywabiające i pobudzające łosze, poczym przyjmują pozę zwaną flemen i wciągają nozdrzami (pyzą) woń rujnej klępy.

Fot: DinoAnimals.pl

Najczęściej jeden byk towarzyszy przez cały czas jednej łoszy i kryje ją kilkukrotnie. Jeżeli dojdzie do spotkania dwóch byków kończy się to zawziętą walką. W okresie bukowiska byki przez około dwa tygodnie nie śpią i nie żerują. Klępa jest rujna przez około tydzień. Ciąża trwa ok. 7-8 miesięcy (240 dni). Młode przychodzą na świat na przełomie maja i czerwca. Zazwyczaj rodzi się jeden lub dwa łoszaki, które karmione są przez łoszę do jesieni. Młode karmione są do czwartego miesiąca, chociaż już po 2 tygodniach mogą pobierać pokarm roślinny. Łoszaki pozostają przy klępach przez rok do czasu następnego wycielenia.

Do najlepiej rozwiniętych zmysłów łosia należą: węch i słuch, nieco gorszy jest wzrok. Łoszaki od urodzenia wydają wysoko tonowy głos do porozumiewania się z łoszą. Później łosie porozumiewają się raczej za pomocą gestów.

Łoś jest doskonale przystosowany do środowiska, w którym bytuje. Długie i mocne badyle pozwalają na poruszanie się w terenie bagnistym, do brodzenia w wodzie czy głębokim śniegu. Co ciekawe łosie są doskonałymi pływakami i nurkami. W poszukiwaniu swoich przysmaków – roślinności wodnej – potrafią nurkować na głębokość nawet 5 metrów. Łoś potrafi też dość szybko biegać, nawet z prędkością do 30 km/h.

Łosie nie znoszą upałów, dlatego latem ciężko je spotkać, ukrywają się bowiem na zacienionych bagnach.

Naturalnymi ich wrogami są niedźwiedzie i wilki. Zwierzęta te mogą żyć do 25 lat.

Byki nakładają corocznie rogi (rosochy), które początkowo przyjmują formę guzów lub szpiców wyrastających z możdżeni (pni). W kolejnym roku łoś może być widłakiem lub szóstakiem, a od trzeciego roku rosochy przeważnie przybierają formę łopat, a których wyrastają palczaste wyrostki (pasynki) – takie byki nazywa się łopataczami.

Fot: Shutterstock

Niektóre byki nie formują poroży w kształcie łopat, tylko półłopat, albo badyli. Badyle, podobnie jak u jeleni, mają formę tyk z kilkoma odnogami.

Rosochy występują jedynie u byków. Poroże zrzucają co roku od jesieni do końca lutego, a nowe nakładają od marca do lipca – kiedy to następuje wycieranie, czyli pozbywanie się scypułu (naskórka pokrywającego poroże). Im byk jest starszy, tym proces zrzucania poroża następuje szybciej. Z roku na rok rosochy byka są większe i masywniejsze, aż do około 10-go roku życia, kiedy po kulminacji rozwoju danego osobnika następuje uwstecznianie się i każde kolejne poroże jest mniej okazałe.

W Polsce łosie objęte są całoroczną ochroną.

Jednak duży wzrost populacji może przyczynić się do przywrócenia polowań. Obecnie jest ich około 18,5 tys.

Kiedyś polowano: na byki – od 1 września do 31 grudnia, na klępy i łoszaki – od 1 października do 31 grudnia

Do polowań na łosie można wykorzystywać wyłącznie broń myśliwską gwintowaną oraz amunicję myśliwską półpłaszczową, charakteryzującą się energią pocisku nie mniejszą niż 2.500 J w odległości 100 metrów od wylotu lufy, czyli sztucerów, ekspresów, kniejówek lub drylingów. Wskazane jest stosowanie kalibru 7 mm i większych.

Łosie należą do zwierząt wyjątkowo odpornych na strzał.

Szczególnie byki o dużej masie są trudne do powalenia. Nawet minimalne odchylenie kuli od miejsca celowania i ominięcie najważniejszych organów życiowych, mogą skutkować tym, że dany osobnik oddali się na znaczną odległość – w terenie, w którym bytują łosie może to oznaczać, iż dojście do postrzałka jest niemożliwe nie mówiąc już o transporcie.

Fot: tapeciarnia.pl